Hilbig nigdy nie dotarł do Biłgoraja

Hilbig kam nie bis Bilgoraj

Wieczór z Dieterem Kalką (poeta i przyjaciel Hilbiga) i Ryszardem Wojnakowskim (tlumacz). Moderacja: Profesor Gabriela Matuszek-Stec

Der Dichter Dieter Kalka und der Übersetzer Ryszard Wojnakowski im Gespräch mit Prof. Gabriela Matuszek-Stec

Dieter Kalka kommt wie Wolfgang Hilbig aus Meuselwitz, in das Hilbigs Großvater Kazimierz aus dem ukrainisch-polnischen Biłgoraj einwanderte. Obwohl Hilbig, auch literarisch, über Herkunft und Familie nachdachte, war er nie in Biłgoraj, was Kalka - als junger Mann oft mit Hilbig zusammen - verwundert. Ryszard Wojnakowski ist als Übersetzer der beiden großen Romane Hilbigs ein Kenner seines Werkes, wie die Literaturwissenschaftlerin Gabriela Matuszek. Anlässlich seines 80. Geburtstags stellen sie den großen deutschen Dichter vor, der sich nach eigener Aussage weniger auf Kafka, sondern eher am polnischen "Landsmann" Bruno Schulz und an Witold Gomrowicz orientierte. Gabriela Matuszek, Spezialistin für die Werke des Expressionisten und Metaphysikers Stanisław Przybyszewksi - im Berlin der Jahrhunderwende "der geniale Pole" genannt - sieht Einflüsse auf Hilbig.

Wolfgang Hilbig (1941-2007) to jeden z najwybitniejszych pisarzy niemieckich minionego dwudziestolecia, autor m. in. opublikowanej w 2006 r. przez Atut powieści Ja ("Ich") w oryginalny, a zarazem mistrzowski sposób przedstawiającej zawiłe relacje między funkcjonariuszem STASI, a werbowanym przezeń początkującym literatem u schyłku NRD.

W byłej NRD, gdzie się urodził i spędził większą część życia, Hilbig jako pisarz-samouk uchodził za niewygodnego outsidera i nie miał możliwości publikowania. Kiedy w 1979 r. ukazał się w RFN tomik jego wierszy z lat 1966-77, został tymczasowo aresztowany. W NRD wydawany był dopiero od 1983 r. Dwa lata później wyjechał na stypendium do RFN i choć na Zachodzie pozostał, również tam nie potrafił się zadomowić. Swoje doświadczenia z tego okresu, uzupełnione szczegółową analizą i porównaniem systemów po obu stronach żelaznej kurtyny, zawarł w powieści Prowizorium (Das Provisorium 2000). Jego twórczość, której centralnym tematem jest konflikt między jednostką a społeczeństwem i poszukiwanie własnej tożsamości, cechuje balansowanie na granicy rzeczywistości i fikcji, wsparte wirtuozerią językową. Według jednego z krytyków Hilbig był „ekspertem w sianiu wątpliwości różnego rodzaju”, całą uwagę skupiając na tym, „co niepewne, a ambicję - na próbach sformułowania tego”.